Thesaurus Exemplorum
Medii Aevi
Roberto Caracciolo, Quaresimale in volgare
StatusÉtatZustandStatoEstatus: publishedpubliéveröffentlichtpubblicatopublicadoIdentifierIdentifiantIdentifikationsnummerIdentificatoreIdentificador: TC0037How to citeComment citerZitierweise fürCome citareCómo citar: "TC0037, Roberto Caracciolo, Quaresimale in volgare", Thesaurus exemplorum medii aevi, https://thema.huma-num.fr/collections/TC0037 (accessed 2024-04-25).« TC0037, Roberto Caracciolo, Quaresimale in volgare », Thesaurus exemplorum medii aevi, https://thema.huma-num.fr/collections/TC0037 (consulté 2024-04-25)."TC0037, Roberto Caracciolo, Quaresimale in volgare", Thesaurus exemplorum medii aevi, https://thema.huma-num.fr/collections/TC0037 (zugegriffen 2024-04-25)."TC0037, Roberto Caracciolo, Quaresimale in volgare", Thesaurus exemplorum medii aevi, https://thema.huma-num.fr/collections/TC0037 (consultato 2024-04-25)."TC0037, Roberto Caracciolo, Quaresimale in volgare", Thesaurus exemplorum medii aevi, https://thema.huma-num.fr/collections/TC0037 (accedido 2024-04-25).
AuthorAuteurVerfasserAutoreAutor:
- Roberto Caracciolo (Roberto Caracciolo of Lecce; Roberto Caracciolo de Lecce)
-
Roberto Caracciolo naquit à Lecce en 1425 ; en 1432 il fut consacré à l’ordre franciscain par sa mère (selon la légende à la suite d’un miracle et d’un voeu), il accomplit des études auprès du couvent de S.Francesco della Scarpa, puis, de 1435 à1445, à S. Maris del Tempio et à Nardò. Entretemps, il apprenait auprès d’un confrère hongrois (qu’il suivait en qualité d’interprète) les secrets de la prédication. En 1448, Caracciolo est à Pérouse où il prêche le Carême, avec un énorme succès, et y organise une représentation sacrée le jour du vendredi saint. C’est ainsi que débute son extraordinaire carrière de prédicateur qui le mène à Rome, à Florence, à Ferrare, à Milan, à Naples. Caracciolo fut chargé de prononcer, à Rome, le panégyrique officiel pour la canonisation de saint Bernardin de Sienne, en 1451, et c’est lui également qui y fut appelé à prêcher lors de la chûte de Constantinople, en 1453. Engagé personnellement dans le conflit entre Observants et Conventuels (après une adhésion initiale à la cause des Observants il en devint l’ennemi implacable), il fut soustrait par un bref du pape Nicolas V à l’obéissance vis-à-vis de ses supérieurs et obtint l’autorisation de prêcher en tous lieux. Le pape Callixte III lui accorda de pouvoir absoudre ab omnibus peccatis et concéder l’indulgence plénière en échange de financements pour la croisade lancée contre le Turc. Il est nommé « collecteur apostolique » et, en 1456, une bulle le nomme « chapelain pontifical » et lui accorde le titre de magister. Après une période passée en Lombardie, dans le Monferrat, at dans le Milan des Sforza, à la mort de Francesco Sforza, Fra Roberto revient à Naples auprès de la cour aragonèse. Sixte IV le nomme évêque d’Aquino, et en 1475 de Lecce. Il laissera, cependant, l’évêché de Lecce en 1485, pour revenir à Aquino et assumer la charge de Vicaire général des Conventuels pour le royaume de Naples. Il meurt à Lecce (sa ville où il avait prêché jusqu’à 17 fois le Carême), en 1495.<br/>Le Quaresimale in volgare est assurément un des premiers sermonaires en langue vulgaire à être publiés en Italie (Caracciolo a publié la plupart de ses sermons en latins). Or, le problème que pose ce recueil est celui de sa composition-production, c’est-à-dire du passage de l’oral à l’écrit : des lacunes et des contradictions internes mettent en évidence d’inévitables décalages entre discours programmé (vraisemblablement écrit) par le prédicateur et performance verbale effective ; ce qui autoriserait à envisager l’intervention d’un reportator mais dont il manque un témoignage direct : toutefois, d’autres éléments semblent s’opposer à l’hypothèse d’une banale reportatio, en particulier le fait que les citations latines (scripturales mais aussi théologiques principalement de saint Augustin, saint Thomas, saint Bonaventure) sont très fréquentes et, pour la plupart, particulièrement précises, quant au texte même de la citation et à ses références, si on les confronte à l’usage habituel. Aussi peut-on formuler une hypothèse moyenne selon laquelle on aurait procédé à une réélaboration rédigée à partir des notes prise en vue de la prédication, et des reportationes des sermons réellement prononcés. On peut aussi avancer une hypothèse plus audacieuse, à savoir que le Quaresimale ne présente pas une seule et même série de sermons, effectivement prononcés, en un seul lieu et en une seule circonstance, mais qu’il rassemble a posteriori un florilège des meilleurs sermons de carême du prédicateur : la présence dans le recueil de sermons débordant les limites du carême stricto sensu, et surtout l’existence de versions latines d’un bon nombre des sermons publiés ici, en langue vulgaire, semblent accréditer cette dernière hypothèse.<br/>>Néanmoins, il semble que l’on puisse situer à Venise, ou du moins en Vénétie l’aire géographique où ont dû s’effectuer la prédication et les reportationes (traits linguistiques) et la datation aux jours compris entre le 23 février (Mercredi des cendres) et le 17 avril (Dimanche in albis) de l’année 1474.<br/>Enfin, il est important de noter que le Quaresimale s?adresse en premier lieu aux prédicateurs, avec les quels il établit un véritable dialogue : non seulement en fournissant au lecteur-prédicateur les références précises des citations, mais en lui adressant des recommandations concernant aussi bien les contenus que l?art de la persuasion. Le public, comme lecteur second mais surtout comme destinataire de la prédication orale (et facteur determinant de la composition matérielle et de longueur effective du sermon), n?est pas absent pour autant du recueil puisque le texte conserve, par exemple, des annotations sur les gestes qui accompagnaient le discours du prédicateur.<br/>O.Visani, Pubblico e temi del Quaresimale padovano del 1455 di Roberto Caracciolo da Lecce, « GSLI », CLVII, 1980, pp. 541-556 ; Id., Roberto Caracciolo, un imitatore di Bernardino da Siena in Atti del Simposio internazionale cateriniano-bernardiniano (Siena 17-20 aprile 1980), a cura di D. Maffei e P. Nardi, Siena, Accademia Senese degli Intronati, 1982, pp. 845-861 ; Id., Testimonianze della predicazione di Roberto da Lecce a Padova, « Veneziefr », n.s., a. VI, 1989, 1, pp. 201-238 ; Z. Zafarana, Caracciolo, Roberto, in DBI, 1976, vol. XIX, pp.446-452 ; Id., Predicazione francescana ai laici, in I frati minori e il terzo ordine. problemi e discussioni storiografiche (17-20 ottobre 1982), Todi, Accademia Tudertina, 1985, pp. 171-186.
- More aboutPlus d'informations surMehr erfahrenPer saperne di piùMás información sobre Roberto Caracciolo:
Work dateDatation de l’œuvreErscheinungsdatumData dell'operaFecha de la obra: 1474
ContextMilieuUmgebungAmbienteAmbiente: FranciscanfranciscainFranziskanerordenneeds transneeds trans
RegionZone géographiqueRegionRegione geograficaRegión geográfica: Lecce (Italy)Lecce (Italie)Lecce (Italien)Lecce (Italia)Lecce (Italia)
- BibliographyBibliographieBibliographieBibliografiaBibliografía:
-
Roberto Caracciolo, Opere in volgare, a cura di Enzo Esposito, Introduzione di
Raul Mordenti, Galatina, Congedo Editore, 1993, 460 pages, spéc. p.83-275; R. Mordenti, Un episodio del Quattrocento minore: la leggenda di Fra Roberto Caracciolo da Lecce, in Studi di Letteratura, critica e linguistica, offertia a Riccardo Scrivano, Roma, Bulzoni, 2000, pp. 47- 81.
O.Visani, Pubblico e temi del Quaresimale padovano del 1455 di Roberto Caracciolo da Lecce, « GSLI », CLVII, 1980, pp. 541-556
O.Visani, Roberto Caracciolo, un imitatore di Bernardino da Siena in Atti del Simposio internazionale cateriniano-bernardiniano (Siena 17-20 aprile 1980), a cura di D. Maffei e P. Nardi, Siena, Accademia Senese degli Intronati, 1982, pp. 845-861
O.Visani, Testimonianze della predicazione di Roberto da Lecce a Padova, « Veneziefr », n.s., a. VI, 1989, 1, pp. 201-238
Z. Zafarana, Caracciolo, Roberto, in DBI, 1976, vol. XIX, pp.446-452
Z. Zafarana, Predicazione francescana ai laici, in I frati minori e il terzo ordine. problemi e discussioni storiografiche (17-20 ottobre 1982), Todi, Accademia Tudertina, 1985, pp. 171-186.
- Print editionsEditions impriméesGedruckte AusgabeEdizioni a stampaEdiciones impresas:
-
Incunable, Bibliothèque de l’Accademia dei Concordi di Rovigo, (Inc. Silv. 109); probable editio princeps, publiée à Milan, en 1474, d’après Bastanzio (Serafino Bastanzio, Fra Roberto Caracciolo, Isola del Liri, Tip. Pisani, 1947, p. 141) et précédement Accurti (Tommaso Accurti, Editiones saeculi XV pleraeque bibliographis ignotae, Firenze, Tip. Giuntina, 1930, n.33).
- Index sourceSource d’indexationIndexquelleFonte di indicizzazioneFuente de índice:
-
Roberto Caracciolo, Opere in volgare, a cura di E. Esposito, Introduzione di R. Mordenti, Galatina, Congedo editore, 1993, Quaresimale in volgare, pp. 83-275.
Indexed byIndexation parIndiziert vonIndicizzato daIndexado por:
- Keywords in this collectionMots-clés dans ce recueilStichwörter für diese SammlungParole chiave in questa raccoltaPalabras claves en esta colección
-
- PunitionPunizioneStrafePunishmentCastigo (15)
- PrièrePreghieraGebetPrayerOración (9)
- PéchéPeccatoSündeSinPecado (8)
- EnferInfernoHölleHellInfierno (7)
- AumôneElemosinaAlmosenAlmsLimosna (7)
- MortMorteTodDeathMuerte (6)
- MiracleMiracoloWunderMiracleMilagro (6)
- PurgatoirePurgatorioFegefeuerPurgatoryPurgatorio (6)
- ConversionConversioneBekehrungConversionConversión (6)
- suffragesuffragioZustimmungsuffragesufragio (6)
- MaladieMalattiaKrankheitIllnessEnfermedad (5)
- angeangeloEngelangelángel (5)
- MoineMonacoMönchMonkMonje (5)
- DieuDioGottGodDios (5)
- tempstempoZeittimetiempo (5)
- MessemessaMesseMassMisa (4)
- DiableDiavoloTeufelDevilDiablo (4)
- voixvoceStimmevoicevoz (4)
- PrédicationPredicazionePredigenpreachingPredicación (4)
- DamnationDannazioneVerdamnisDamnationCondena (3)
- revenantfantasmaWiedergängerghostaparecido (3)
- RituelRitualeRitualRitualRitual (3)
- FemmeDonnaFrauWomanMujer (3)
- FilsFiglioSohnSonHijo (3)
- PèrePadreVaterFatherPadre (3)
- fillefigliaTochterdaughterhija (3)
- obéissanceobbedienzaGehorsamobedienceobediencia (3)
- gestegestoGestegesturegesto (3)
- ColèreIraZornAngerIra (3)
- ingratitudeingratitudineUndankbarkeitingratitudeingratitud (3)
- GuerreGuerraKriegWarGuerra (3)
- miséricordemisericordiaBarmherzigkeitmercymisericordia (3)
- mutilationmutilazioneVerstümmelungmutilationmutilación (3)
- EnvieInvidiaNeidEnvyEnvidia (3)
- prodigeprodigioWunderwonderprodigio (3)
- EnfantbambinoKindChildNiño (2)
- putréfactionputrefazioneVerwesungputrefactionputrefacción (2)
- RichesseRicchezzaReichtumWealthRiqueza (2)
- MariageMatrimonioHochzeitWeddingMatrimonio (2)
- AbbéAbateAbtAbbotAbad (2)
- RoiReKönigKingRey (2)
- ConfessionConfessioneBeichteConfessionConfesión (2)
- VêtementVestitoKleidungClothVestido (2)
- pauvretépovertàArmutpovertypobreza (2)
- EgliseChiesaKircheChurchIglesia (2)
- ChristCristoChristChristCristo (2)
- OiseauUccelloVogelBirdPájaro (2)
- TentationTentazioneVersuchungTemptationTentación (2)
- visagevisoGesichtfacerostro (2)
- ruseastuziaListtrickastucia (2)
- MèreMadreMutterMotherMadre (2)
- Ave MariaAve MariaAve MariaAve MariaAve María (2)
- hospitalitéospitalitàGastlichkeithospitalityhospitalidad (2)
- OdeurOdoreGeruchSmellOlor (2)
- BlasphèmeBestemmiaLästerungBlasphemyBlasfemia (2)
- VeuveVedovaWitweWidowViuda (2)
- combatcombattimentoKampffightcombate (2)
- denierdenaroMünzgelddenardenario (2)
- repentirpentimentoReuerepentancearrepentimiento (2)
- trentaintrentinadreissig Messentrentaintreintanario (2)
- Saint MacaireSan MacarioSt. MakariusSaint MacariusSan Macario (2)
- MoïseMosèMoseMosesMoisés (2)
- récompensericompensaBelohnungrewardrecompensa (2)
- ItalieItaliaItalienItalyItalia (2)
- PharaonFaraonePharaoPharaonFaraón (2)
- crâneteschioSchädelskulcráneo (2)
- EgypteEgittoÄgyptenEgypteEgipto (2)
- FeuFuocoFeuerFireFuego (1)
- PrêtrePretePriesterPriestSacerdote (1)
- luxurelussuriaUnzuchtlustlujuria (1)
- Pierre le ChantrePietro CantorePetrus CantorPeter the ChanterPedro Cantor (1)
- VoyageViaggioReiseTravelviaje (1)
- VisionVisioneErscheinungVisionVisión (1)
- RêveSognoTraumDreamSueño (1)
- MédecinMedicoArztDoctorMédico (1)
- JérusalemGerusalemmeJerusalemJerusalemJerusalén (1)
- MeurtreassassinioMordMurdercrimen (1)
- PénitencePenitenzaBussePenancePenitencia (1)
- beautébellezzaSchönheitbeautybelleza (1)
- Saint AugustinSant'Agostinoder heilige AugustinusSaint AugustineSan Agustín (1)
- révolterivoltaAufstandrevoltrevuelta (1)
- ChantCantoGesangSongCanto (1)
- évêquevescovoBischofbishopobispo (1)
- LumièreLuceLichtLightLuz (1)
- Pater nosterPater nosterPater nosterPater nosterPadrenuestro (1)
- VinVinoWeinWineVino (1)
- heuresorekanonischen Stunden (die)hourshoras (1)
- pauvrepoveroArmerpoorpobre (1)
- empereurimperatoreKaiseremperoremperador (1)
- EucharistieeucarestiaEucharistieEucharistEucaristía (1)
- cavaliercavaliereReiterhorsemancaballero (1)
- VanitéVanitàEitelkeitVanityVanidad (1)
- cadavrecadavereLeichecadavercadáver (1)
- HostieOstiaHostieHostHostia (1)
- volfurtoDiebstahltheftrobo (1)
- exemplumexemplumExemplumexemplumexemplum (1)
- liturgieliturgiaLiturgieliturgyliturgia (1)
- languelinguaZungetonguelengua (1)
- VerVermeWurmWormgusano (1)
- innocenceinnocenzaUnschuldinnocenceinocencia (1)
- JuifEbreoJudeJewJudío (1)
- désobéissancedisobbedienzaUngehorsamdisobediencedesobediencia (1)
- JugementGiudizioUrteilJudgmentJuicio (1)
- CorrectionCorrezioneStrafeCorrectionCorrección (1)
- AnimalAnimaleTierAnimalAnimal (1)
- soincuraPflegetreatmentcuración (1)
- DévotionDevozioneFrömmigkeitDevotionDevoción (1)
- guérisonguarigioneGenesungrecoverycuración (1)
- RomeRomaRomaRomeRoma (1)
- PrédicateurPredicatorePredigerPreacherPredicador (1)
- prostitutionprostituzioneProstitutionprostitutionprostitución (1)
- victoirevittoriaSiegvictoryvictoria (1)
- psaumesalmoPsalmpsalmsalmo (1)
- TombeTombaGrabgraveTumba (1)
- De profundisDe profundisDe profundisDe profundisDe profundis (1)
- VertuVirtùTugendVirtueVirtud (1)
- fêtefestaFestfeastfiesta (1)
- UsureUsuraWucherUsuryUsura (1)
- oeilOcchioAugeEyeojo (1)
- amiamicoFreundfriendamigo (1)
- âmeAnimaSeeleSoulalma (1)
- SerpentSerpenteSchlangeSnakeSerpiente (1)
- ColombeColombaTaubeDovePaloma (1)
- ErmiteeremitaEinsiedlerhermiteremita (1)
- VoleurladroDiebThiefladrón (1)
- cécitécecitàBlindheitblindnessceguera (1)
- ImageImmagineBildPictureImagen (1)
- faminefameHungersnotfamineescasez (1)
- farinefarinaMehlflourharina (1)
- PeurPauraAngstFearMiedo (1)
- ChrétienCristianochristlichChristianCristiano (1)
- païenpaganoHeidepaganpagano (1)
- jugegiudiceRichterjudgejuez (1)
- PardonPerdonoVergebungPardonPerdón (1)
- cimetièrecimiteroFriedhofcemeterycementerio (1)
- cardinalcardinaleKardinalcardinalcardenal (1)
- persécutionpersecuzioneVerfolgungpersecutionpersecución (1)
- couronnecoronaKronecrowncorona (1)
- CharitéCaritàNächstenliebeCharityCaridad (1)
- CrapaudRospoKröteToadSapo (1)
- vieillessevecchiaiaAlterold agevejez (1)
- parentparenteElternparentpariente (1)
- libérationliberazioneBefreiungliberationliberación (1)
- cerclecerclioKreiscirclecírculo (1)
- intercessionintercessioneFürbitteintercessionintercesión (1)
- signe de croixsegno della croceKreuzzeichensign of crosssigno de la Cruz (1)
- foifedeGlaubefaithfe (1)
- SaintSantoHeiligerSaintSanto (1)
- apôtreapostoloApostelapostleapóstol (1)
- ApostasieApostasiaApostasieApostasyApostasía (1)
- vengeancevendettaRacherevengevenganza (1)
- supplicesupplizioQualtorturesuplicio (1)
- compassioncompassioneMitleidcompassioncompasión (1)
- ParadisParadisoParadiesHeavenParaíso (1)
- insulteinsultoBeschimpfunginsultinsulto (1)
- solitudesolitudineEinsamkeitsolitudesoledad (1)
- EauacquaWasserWaterAgua (1)
- BibleBibbiaBibelBibleBiblia (1)
- héritageereditàErbschaftinheritanceherencia (1)
- Saint GrégoireSan Gregorioder heilige GregoriusSaint GregorySan Gregorio (1)
- PrisonPrigioneGefängnissJailPrisión (1)
- PaganismePaganesimoHeidentumPaganismPaganismo (1)
- NativitéNativitàGeburt ChristiNativityNatividad (1)
- jeunessegiovinezzaJugendyouthJuventud (1)
- offenseoffesaBeleidigungoffenceofensa (1)
- jourgiornoTagdaydía (1)
- reconnaissancericonoscenzaErkennenrecognitionreconocimiento (1)
- Saint AmbroiseSant'Ambrogioder heilige AmbrosiusSaint AmbroseSan Ambrosio (1)
- moqueriederisioneSpottmockeryburla (1)
- blessureferitaWundeinjuryherida (1)
- carêmeQuaresimaFastenzeitLentCuaresma (1)
- huileolioÖloilaceite (1)
- CalendrierCalendarioKalenderCalendarCalendario (1)
- faimfameHungerhungerhambre (1)
- ThéodoseTeodosioTheodosiusTheodosiusTeodosio (1)
- RomainRomanoRömerRomanRomano (1)
- puitspozzoSodbrunnenwellpozo (1)
- volcanvulcanoVulkanvolcanovolcán (1)
- communautécomunitàGemeinschaftcommunitycomunidad (1)
- DavidDavidDavidDavidDavid (1)
- FruitFruttoFruchtFruitFruto (1)
- prixprezzoPreispriceprecio (1)
- bainbagnoBadbathbaño (1)
- volontévolontàWillewillvoluntad (1)
- richericcoreichrichrico (1)
- dentdenteZahntoothdiente (1)
- ParaboleParabolaParabelParableParábola (1)
- villecittàStadttownciudad (1)
- jardingiardinoGartengardenjardín (1)
- dotdoteMitgiftdowrydote (1)
- contratcontrattoVertragcontractcontrato (1)
- DéfuntdefuntoVerstobenerDeadDifunto (1)
- parentéparentelaVerwandtschaftrelationshipparentesco (1)
- injusticeingiustiziaUngerechtigkeitinjusticeinjusticia (1)
- boislegnaHolzwoodleña (1)
- TerreTerraErdeEarthTierra (1)
- annéeannuaJahryearaño (1)
- disciplediscepoloJüngerdisciplediscípulo (1)
- bonheurfelicitàGlückhappinessfelicidad (1)
- crigridoSchreicrygrito (1)
- HébreuxEbreoHebräerHebrewHebreo (1)
- NabuchodonosorNabucodonosorNebukadnezarNabuchodonosorNabucodonosor (1)
- purificationpurificazioneReinigungpurificationpurificación (1)
- IrlandeIrlandaIrlandIrlandIrlanda (1)
- Tubach references in this collectionRéférences à Tubach dans ce recueilReferenzen zu Tubach in dieser SammlungRiferimenti a Tubach in questa raccoltaReferencias a Tubach en esta colección:
Last reviewedDernière révisionLetzte ÜberprüfungUltima revisioneÚltima revisión: 2020-11-20
Download the complete collection of exempla asTélécharger la collection complète des exempla au formatLaden Sie die komplette Sammlung von Exempla herunter im FormatScarica la raccolta completa di exempla comeDescargue la colección completa de exempla en formato:
Les exempla du ThEMA sont mis à disposition selon les termes de la Licence Creative Commons Attribution - Pas d’Utilisation Commerciale - Partage dans les Mêmes Conditions 4.0 International.ThEMA exempla are made available under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.ThEMA exempla werden unter der Creative Commons Namensnennung - Nicht-kommerziell - Weitergabe unter gleichen Bedingungen 4.0 International Lizenz.Las exempla de ThEMA están puestas a disposición en el marco de la Licencia Creative Commons Atribución-NoComercial-CompartirIgual 4.0 Internacional.Gli exempla del ThEMA sono messi a disposizione secondo i termini della Licenza Creative Commons Attribuzione - Non commerciale - Condividi allo stesso modo 4.0 Internazionale.