(Fr.) Dans l'abbaye de Heisterbach, un jeune moine de sainte vie nommé Guillaume apparut après sa mort à un de ses confrères, lui disant qu’il souffrait beaucoup. Terrifié, le visionnaire exclama : « Si tu qui étais si saint, es dans les tourments, que nous arrivera-t-il, à nous qui sommes dans les péchés ! » Guillaume le rassura : il souffrait seulement de ne pas pouvoir voir Dieu. Il demanda ensuite de dire la collecte de saint Michel pour lui ; ce qui fut fait le lendemain et durant sept jours. Lors de l’oraison, le moine nommé Conrad eut une vision de la Vierge Marie tenant le jeune moine sous son manteau et annonçant sa libération.

CAPITULUM XXXVII.Homil. I. p. 125. De purgatorio Wilhelmi monachi.

Ante hos duodecim annos monachus quidam Wilhelmus nomine apud nos defunctus est. Puer quidem ad ordinem venit, et vere puer, quia purus et impollutus. Genere nobilis erat, sed virtus mentis magis illum nobilitabat. Completo anno probationis, sequenti die coepit infirmari, et post paucos dies sancto fine decedens, explevit tempora multa. Qui statim post modem cuidam monacho apparens, cum de statu suo requireretur, respondit se esse in poenis. De quo verbo cum ille territus fleret et diceret, si tu es in poenis qui nunquam peccasti, quid fiet de me peccatore, meique similibus? consolans eum defunctus ait: Noli flere, quia nullam aliam patior poenam nisi quod nondum vidi Deum; ipsam dilationem gloriae poenam reputans. Nec immerito. Spes quae differtur, affligit animam. Et adiecit: Ach quam clarum erit quod statim veniet ante Deum. Rogate, inquit, ex parte mea dominum Abbatem, ut in Capitulo orationes iniungat pro me ad tempus, et ut ipse pro me dicat collectam; sicque liberabor. Dicente monacho, unde erit collecta illa? respondit: De sancto Mychaele. Mane cum visio recitata fuisset domino Henrico Abbati nostro, ipse de eodem Archangelo statim missam celebravit, in Capitulo Psalmum, Quemadmodum desiderat cervus ad fontes aquarum , dicendum per septem dies, omnibus pro eo iniungens. Mira virtus orationum. Conrado nunc Priore Loci sanctae Mariae stante in choro cum in uno versiculo illius Psalmi, Deus Deus meus ad te de luce vigilo , leniter dormitaret, saepedictum Wilhelmum sub pallio beatae Dei Genitricis stare conspexit, cum multa gratulatione dicentem : Modo omnino liberatus sum. Eodem tempore praedicto monacho secundo apparens, testatus est tantum septem diebus se fuisse in purgatorio, id est in carentia divinae visionis, multa illi de statu quarundam animarum revelans.
NOVICIUS: Secundum hoc paradisus terrestris purgatorium est.
MONACHUS: Revera si in eo animae sunt corporibus exutae, et eis visio Dei negatur, idem locus deliciosus eis est purgatorium. Cui consentire videtur quod sanctus Gregorius in Dialogo dicit, sub his verbis: Nam sunt quorundam iustorum animae quae a coelesti regno quibusdam adhuc mansionibus differuntur. In quo dilationis damno quid aliud innuitur nisi quod de perfecta iustitia aliquid minus habuerunt? Sicut audivi a quodam magno theologo, quod quidam tam iusti sint, ut post mortem puniri non mereantur, nec tamen statim Dei visione fruantur, propter pulverem venialium.