Thesaurus Exemplorum
Medii Aevi
Caesarius Heisterbacensis, Dialogus Miraculorum
DISTINCTIO QUINTA. DE DAEMONIBUS
CAPITULUM XXI De haeresi Albiensium.
Temporibus Innocentii Papae praedecessoris huius, qui nunc Papatum tenet, Honorii,
durante adhuc schismate, quod erat inter Philippum et Ottonem Reges Romanorum,
diaboli invidia haereses Albiensium coeperunt pullulare, vel ut verius dicam,
maturescere. Cuius vires erant tam validae, ut omne triticum fidei gentis illius
versum videretur in lolium erroris. Missi sunt Abbates ordinis nostri cum
quibusdam Episcopis, qui zizania rastro catholicae praedicationis eradicarent. Sed
obsistente homine inimico, qui illa seminaverat, modicum ibi profecerunt.
NOVICIUS
: Quis fuit error illorum?
MONACHUS: Quaedam2187 haeresiarchae eorum collegerant puncta ex docmate Manichaei,
quaedam ex erroribus, quae in Periarchon scripsisse fertur Origenes, plurima
etiam, quae de suo corde finxerant adiicientes. Duo credunt cum Manichaeo
principia, deum bonum et deum malum, id est, diabolum, quem dicunt omnia creare
corpora, sicut deum bonum ormes animas.
NOVICIUS: Moyses et corpora et animas
confirmat Deum creasse, dicens : Formavit Deus hominem, id
est, corpus, de limo terrae, et inspiravit in faciem eius
spiraculum vitae2188, id est, animam.
MONACHUS: Si Moysen et Prophetas reciperent, haeretici non essent. Corporum
resurrectionem negant; quicquid beneficii mortuis a vivis impenditur irrident;
ire ad ecclesias, vel in eis orare, nihil dicunt prodesse. In his deteriores sunt
Judaeis et paganis, quia2189 illa credunt. Baptismum
abiecerunt; sacramentum corporis et sanguinis Christi blasphemant.
NOVICIUS: Ut
quid tantas a fidelibus persecutiones sustinent, si nihil ex hoc in futuro
retributionis exspectant?
MONACHUS: Gloriam spiritus dicunt se exspectare.
Quidam supradictorum Abbatum monachus, cernens quendam militem in equo sedentem
loqui cum aratore suo, haereticum illum aestimans, sicut fuit, propius accedens
ait: Dicite mihi, probe vir, cuius est ager iste? Respondente illo, meus est;
subiecit: Et quid de fructu illius facitis? Ego, inquit, et familia mea de eo
vivimus, aliquid etiam erogo pauperibus. Dicente monacho, quid boni speratis de
eleemosyna illa? respondit miles hoc verbum: Ut spiritus meus gloriose pergat
post mortem. Tunc mouachus: Quo perget? Ait miles: Secundum meritum suum. Si
bene vixit, et hoc apud Deum meruit2190,
exiens de corpore meo, intrabit corpus ailcuius futuri Principis, sive Regis, vel
alterius cuiuslibet personae illustris2191, in quo delicietur; si autem male, corpus intrabit
miseri pauperisque, in quo tribuletur. Credidit stultus, sicut et ceteri
Albienses, quod anima secundum meritum transeat per diversa corpora2192, etiam animalium atque serpentum2193.
NOVICIUS: Foeda haeresis.
MONACHUS: In
tantum enim Albiensium error invaluit, ut brevi intervallo temporis infecerit
usque ad mille civitates, et si non fuisset gladiis fidelium repressus2194, puto quod totam Europam
corrupisset. Anno Domini millesimo ducentesimo decimo praedicata est contra
Albienses in tota Alemannia et Francia crux, et ascenderunt contra eos anno
sequenti de Alemannia Lupoldus Dux Austriae, Engilbertus tunc Praepositus, postea
Archiepiscopus Coloniensis, et frater eius Adolphus Comes de Monte, Wilhelmus
Comes Juliacensis, et alii multi diversae conditionis atque dignitatis. Simile
actum est in Francia, Normannia atque Pictavia2195. Horum
omnium praedicator et caput erat Arnoldus Abbas Cisterciensis, postea
Archiepiscopus Narbonnensis. Venientes ad civitatem magnam, quae Biders2196 vocatur, in qua plus quam centum
millia hominum fuisse2197 dicebantur, obsederunt illam.
In quorum aspectu2198 haeretici super volumen sacri
Evangelii mingentes, de muro illud contra Christianos proiecerunt, et sagittis
post illud missis clamaverunt: Ecce lex vestra, miseri. Christus vero Evangelii
sator iniuriam sibi illatam non reliquit inultam. Nam quidam satellites zelo fidei
accensi, leonibus similes, exemplo illorum, de quibus legitur in libro
Machabaeorum2199, scalis appositis, muros
intrepide ascenderunt; haereticisque divinitus territis et declinantibus,
sequentibus portas aperientes, civitatem obtinuerunt. Cognoscentes ex
confessionibus illorum2200 catholicos cum haereticis
permixtos, dixerunt Abbati: Quid faciemus, domine? Non possumus discernere inter
bonos et malos. Timens tam Abbas quam reliqui,, ne tantum timore mortis se
catholicos simularent, et post ipsorum2201
abcessum iterum ad perfidiam redirent, fertur dixisse: Caedite eos. Novit enim
Dominus qui sunt eius2202. Sicque innumerabiles
occisi sunt in civitate illa. Aliam itidem civitatem magnam, a re Pulchramvallem
vocatam, quae sita est iuxta Tholosam, virtute divina obtinuerunt. In qua populo
examinato, cum omnes promitterent se velle redire ad fidem, quadringenti
quinquaginta in sua pertinacia indurati a diabolo permanserunt, ex quibus
quadringenti combusti sunt in igne2203, ceteri patibulis appensi. Idem actum est in ceteris civitatibus
atque castellis, miseris se ultro morti2204
ingerentibus. Tholosani vero artati, omnem promiserunt satisfactionem, sed ut
postea patuit, in dolo. Nam perfidus Comes sancti Aegidii, princeps et caput
omnium haereticorum, omnibus sibi in Concilio2205
Lateranensi abiudicatis, feodis videlicet et allodiis, civitatibus et castris, et
ex maxima parte eisdem a Comite Simone de Fortimonte, viro catholico, iure belli
occupatis, in Tholosam se transtulit, de qua usque hodie fideles vexare et
impugnare non cessat. Et sicut hoc anno dominus Conradus Episcopus Portuensis et
Cardinalis, contra Albienses missus legatus, scripsit Capitulo Cisterciensi,
quidam ex potentibus Tholosanae civitatis quiddam tam horrendum in odium Christi
et ad confusionem nostrae fidei egit, ut etiam ipsos Christi inimicos movere
merito debeat. Juxta altare maioris ecclesiae ventrem suum purgavit, et palla
altaris ipsas immunditias detersit. Ceteri vero furori furorem adiicientes,
scortum super sacrum altare posuerunt, in conspectu2206 crucifixi eo ibi abutentes. Postea ipsam sacram
imaginem detrahentes, brachia ci praesciderunt, multo militibus Herodis
deteriores, qui mortuo, ne eius crura frangerent2207, pepercerunt.
NOVICIUS: Quis non stupeat ad tantam
patientiam Dei?
MONACHUS: Longanimis est enim et patiens redditor2208. Qui Damiatanos
post victoriam, eo quod crucifixi collo fune alligata2209, per plateas illum traxerunt2210, in collo et in gutture tam terribiliter2211 punivit, puto quia has blasphemias minime dissimulabit. Albienses
antequam veniret contra eos exercitus Domini, ut supra dictum est, Miralimomelinum
Regem de Marroch in auxilium sibi invitaverant. Qui de Affrica in Hispanias cum
tam incredibili multitudine venit, ut totam Europam se obtinere posse speraret.
Mandavit etiam Innocentio Papae, quia equos suos in porticu ecclesiae beati Petri
deberet stabulare, et super illam vexillum suum figere. Quod ex parte impletum
est, etsi secus quam ipse cogitaverat2212. Et
quia Deus frangit omne superbum, eodem tempore, anno scilicet2213 gratiae millesimo ducentesimo duodecimo, septimo decimo
Kalendas Augusti, de exercitu eius occisi sunt quadraginta millia pugnatorum2214. Ipse vero in
Sibiliam2215 se transferens, ex dolore mortuus est.
Cuius vexillum principale in bello captum Innocentio est transmissum, et in
ecclesia praedicta ad Christi gloriam erectum. Haec de Albiensibus dicta sint.
NOVICIUS: Si fuissent inter homines istos viri literati, forte non tantum
errassent.
MONACHUS: Literati cum errare incipiunt, etiam illiteratis, instinctu
diabolico, plus et gravius desipiunt.
- 2187 BC quidam, hic et paulo post.
- 2188 Genes. 2, 7.
- 2189 BC qui.
- 2190 B vixerit - meruerit.
- 2191 ADP sive alterius cuiuslibet illustris personae.
- 2192 ADP per diversa transeat corpora.
- 2193 ADP serpentium.
- 2194 B gladio repressus fidelium.
- 2195 Poitou.
- 2196 Biterrae, hodie Beziers.
- 2197 C esse.
- 2198 C conspectu.
- 2199 Machab. II, 11, 11.
- 2200 BC eorum.
- 2201 BP illorum, C eorum.
- 2202 Tim. II, 2, 19.
- 2203 BC igne combusti sunt, omisso in.
- 2204 ADP mortibus.
- 2205 BD consilio.
- 2206 ABP aspectu; mox B ea pro eo.
- 2207 D frangerentur. Johan. 19, 33.
- 2208 Eccli. 5, 4. ADP Altissimus est enim patiens redditor.
- 2209 Libri alligato ; conf. IV, 45. p. 213.
- 2210 AP traxerint.
- 2211 ADP mirabiliter. De Damiatanorum blasphemia atque poena vide et infra VIII, 27.
- 2212 ABCP cogitasset.
- 2213 ADP scilicet anno.
- 2214 ADP eius sexaginta millia pugnatorum ceciderunt.
- 2215 Sevilla.