(Fr.) Un médecin détrompe le landgrave Ludwig convaincu de l’inanité des bonnes actions face à la prédestination. « Seigneur, dit-il, si vous croyez que votre vie peut être prolongée par la vertu de la médecine, pourquoi refusez-vous de croire cela au sujet de la pénitence et des œuvres de justice qui sont la médecine de l’âme ? » Le landgrave promet de se convertir mais ne tient pas parole.

CAPITULUM XXVII De errore Lodewici Lantgravii, et de praedestinatione.

MONACHUS: Ex relatione cuiusdam viri religiosi cognovi, Lodewicum Lantgravium, patrem Hermanni Lantgravii, qui ante hos duos annos defunctus est, in errorem periculosum non solum propriae animae, sed et subditorum substantiae decidisse. Qui cum esset praedo ac tyrannus maximus, duras et plurimas in sibi commissum populum faciens exactiones, plurimas ecclesiarum sibi usurpans possessiones, cum propter haec et multa alia mala a viris religiosis corriperetur, qui ei proponebant in confessione poenam malorum gloriamtque electorum, verbum miserabile respondit: Si praedestinatus sum, inquit, nulla peccata poterunt mihi regnum coelorum auferre; si praescitus, nulla bona mihi illud valebunt conferre. Et, sicut mihi dicere solitus est nonnus Conradus senex monachus noster, de Thuringiae partibus oriundus, versiculum ilium Psalmistae: Coelum coeli Domino, terrain autem dedit filiis hominum , loco proverbii ad suam excusationem arguentibus se proponebat: erat siquidem literatus, et ob hoc amplius induratus. Et cum ei dicerent viri timorati: Domine, parcite animae vestrae, desinite peccare, ne Dominus peccatis vestris provocatus peccatorem in peccatis occidat; iterum respondit: Cum venerit dies mortis meae, moriar, non ilium potero bene vivendo extendere, neque male vivendo praevenire. Volens illum pius Dominus a tanto errore misericorditer revocare et reducere ad mentem, infirmitate periculosa coepit eum flagellare. Vocatus est medicus eius, vir bonus et discretus, et non solum in physica, sed etiam in theologia non mediocriter literatus. Cui Princeps dixit: Ut vides, infirmus sum valde; adhibe curam, ut possim convalescere. Memor medicus erroris illius, respondit: Domine, si venit dies mortis vestrae, non vos poterit cura mea morti subtrahere; si vero moriturus non estis de infirmitate ista, superflua erit medicina mea. Et ille: Quomodo sic respondes? Si mihi non fuerit adhibita curae diligentia et diaeta proposita, potero tam a me ipso quam ab aliis imperitis negligi, et ante tempus mori. Audito hoc verbo physicus multum hilaris effectus, data occasione respondit: Domine,si creditis vitam vestram posse protelari virtute medicinae, quare hoc credere renuitis de poenitentia et operibus iustitiae, quae sunt antidota animae? Sine his anima moritur, sine his ad sanitatem, quae est in futura vita, nemo pervenit. Considerans Lantgravius pondus verborum, et quia rationabiliter perorasset, dixit ei: De cetero medicus esto animae meae, quia per tuam medicinalem linguam Deus liberavit me a maximo errore.
NOVICIUS: Numquid non bene vixit postea Princeps iste?
MONACHUS: Minime. Promisit verbis, quod non implevit factis. Qualis eius finis fuerit, cum quanta sarcina peccatorum obierit, poena tormentorum illius in sequentibus te docebit. Revertamur igitur ad praecedentia, quia longam hanc evagationem fecit interrogatio tua.