(Fr.) Un novice Cistercien meurt en l'absence de l'abbé sans pouvoir lui faire une confession générale, comme le prescrivent les règles de l'ordre. Toutefois, l'abbé reçoit en songe sa confession et ses larmes de contrition sincère .

CAPITULUM XXV De novicio, qui Abbati confessus est in somnis.

MONACHUS: Juvenis quidam in quadam domo ordinis nostri susceptus est in novicium. Modico elapso tempore, idem novicius graviter infirmatus, ad extrema pervenit. Nondum enim secundum consuetudinem ordinis confessionem generalem fecerat Abbati, quia absens erat. Quem cum exspectaret cum desiderio magno, et ille non veniret, confessus est Priori quaecunque commiserat. Sicque ante Abbatis adventum, diem clausit extremum. Eadem nocte cum Abbas in quadam sua grangia dormiret, et de obitu novicii nihil prorsus sciret, ante lectum Abbatis defuncti spiritus se inclinavit, et ut suam audire dignaretur confessionem, humiliter supplicavit. Abbas iste esse dicitur sanctus Hugo Abbas Bonaevallis, qui iam incipit clarescere miraculis. Respondente eo novicio, libenter te audiam; ille omnia peccata sua confessus est ei eo ordine et modo, quo confessus fuerat Priori. Cuius contritio tanta fuit, ut etiam lacrimae ex oculis novicii se inclinantis et confitentis cadere viderentur super pectus Abbatis. Confessione completa, haec verba protulit: Modo, inquit, pater, cum benedictione tua vado, quia salvari non potui, nisi fecissem tibi confessionem meam. Ad quod verbum Abbas evigilans, experiri volens utrum visio esset vera, vel, sicut saepe evenit, phantastica, cucullam circa pectus suum palpavit, quam totam invenit madidam, lacrimarumque stillicidiis respersam. Tunc satis admirans, cum domum redisset, et Priori somnium recitasset, respondit ille: Vera fuit visio, et verissima confessio.
NOVICIUS: Quid est quod novicius dixit, se non posse liberari sine tali confessione, cum confessionem debitam non excluserit contemtus, sed necessitas? Si contrites decessit, iam de salvandis erat; sin autem, nil ei post mortem confessio profuit, quia a mortuo, quasi non sit, perit confessio.
MONACHUS: Puto quod Deus tantum verbis vel actis eius voluerit ostendere, quantum ei placeat debita confessio, id est, illa, quae fit proprio praelato. Quod autem ait, non potui salvari, sic dictum intelligo, id est, tam cito de purgatorio, sicut modo, liberari. De huiusmodi collocutionibus mortuorum cum vivis satis audies in duodecima distinctione. Nec te moveat quod spiritus hominum electorum dixi confessos fuisse peccata sua post mortem, cum etiam eonfessione criminum suorum usi fuisse maligni spiritus memorentur.
NOVICIUS: Eorum confessionem audire delector.
MONACHUS: Quod dicturus sum, non legi, sed a viris religiosis audivi.