(Fr.) Un moine cistercien entra – avec la permission de son abbé – au purgatoire de saint Patrice. Les démons venus de l’abîme essayèrent de lui faire enlever sa coule, mais le moine refusa. Toute la nuit, les démons l’importunaient, mais n'osaient pas le toucher. Le matin, on trouva le moine bien vivant dans l’endroit où on l'avait laissé.

CAPITULUM XXXIX De monacho qui idem purgatorium intrare voluit.

Nuper monachus quidam ordinis nostri, sicut didici ex relatione cuiusdam Abbatis, ex licentia proprii Abbatis purgatorium sancti Patricii intrare volens, dissuadentibus secundum morem fratribus et Priore, super marginem fossae positus est in vespera. Mox locus est versus in baratrum; et ecce daemones quasi de abysso bullientes, dixerunt monacho: Si vis intrare ad nos, depone crucem; cucullam ad instar crucis formatam sic vocantes. Quibus ille respondit: Vestem meam non deponam. Paratus sum intrare, paratus sum vobiscum contendere, sed non sine veste professiouis meae. Cumque tota nocte in hunc modum cum eo verbis disceptarent, nec tamen tangerent, mare in eodem loco ubi fuerat dimissus, repertus est.
NOVICIUS: Unde habes auctoritatem quod post hanc vitam peccata remittantur?
MONACHUS: Dominus dicit in Evangelio: Qui dixerit verbum in Spiritum sanctum, non remittetur ei neque in hoc vita neque in futura . Ex quo colligitur quod post mortem peccata venialia, nec non et mortalium poena, quae in purgatorio essent punienda, meritis et precibus sanctorum suffragantibus, vel orationibus, eleemosynis, aliisque misericordiae operibus Ecclesiae militantis intercedentibus remittantur. Unde Judas Machabaeus duodecim millia dragmas argenti misisse legitur Jerosolymam pro peccatis occisorum. Et haec de purgatorio dixisse sufficiat. Hoc etiam scire debes quod summe boni ut martyres talibus post mortem non indigent; summe malis ut infidelibus nil prosunt; mediocriter vero bonis et mediocriter malis prosunt quidem, sed differenter. Ulis ut citius liberentur; istis ut mitius puniantur. Quorum tamen poena interminabilis est.
NOVICIUS: Vellem nunc audire aliquid de gloria iustorum.
MONACHUS: Prius tria de poenis reproborum praemittam exempla, locis suis neglecta, ut sic nigro colore substrato, albus magis elucescat.