Thesaurus Exemplorum
Medii Aevi

MONACHUS: Narrante mihi saepius sene monacho nostro Conrado⁴²², qui pene centenarius est, cuius supra feci mentionem, didici quod refero. Ipse quidem de Thuringia oriundus⁴²³, et in armis ante conversionem exercitatus, multa novit de actibus Lodewici Lantgravii, de quo supra capitulo vicesimo septimo longam texui narrationem. Hic cum moreretur, duos filios reliquit heredes, Lodewicum scilicet, qui in prima expeditione Jerosolymitana, quae facta est temporibus⁴²⁴ Frederici Imperatoris, defunctus est, et Hermannum, qui eidem in Principatu successit, qui nuper obiit. Lodewicus vero, qui satis erat tractabilis et humanus, et ut verius dicam, ceteris tyrannis minus malus, tale edictum proposuit: Si modo aliquis esset, inquit⁴²⁵, qui veris indiciis vera mihi de anima patris mei⁴²⁶ dicere posset, bonam curtim⁴²⁷ a me reciperet. Audiebat haec miles quidam pauper, qui fratrem habebat clericum in nigromantia quandoque satis expeditum. Cui cum verba Principis indicasset⁴²⁸, respondit ille: Bone frater, diabolum aliquando per carmina vocare consuevi; sciscitabar ab illo quae volui; diu⁴²⁹ est quod eius colloquiis artibusque renunciavi. Instante milite oportune importune, ad memoriam ei reducens propriam paupertatem promissumque honorem, precibus eius tandem clericus victus, daemonem vocavit. Vocatus quid vellet inquisivit. Respondit clericus: Poenitet me tanto tempore recessisse a te. Indica mihi obsecro, ubi sit anima domini mei Lantgravii. Ait daemon: Si vis mecum pergere, ego tibi illum⁴³⁰ ostendam. Et ille: Libenter ilium⁴³¹ viderem, si sine periculo vitae meae illum videre possem. Cui diabolus: Juro tibi per Altissimum, et per tremendum eius iudicium, quia si fidei meae te commiseris, incolumem te illuc ducam hucque reducam. Ponens clericus propter fratrem⁴³² animant suam in manibus suis, collum daemonis ascendit, quem infra breve tempus ante portam inferi deposuit. Introspiciens clericus, contemplatus est loca nimis horrenda, poenarumque diversa genera, et daemonem quendam aspectu terribilem⁴³³, super opertum puteum residentem⁴³⁴. Clericus ut haec vidit, totus contremuit. Et clamavit daemon ille ad daemonem baiulum: Quis est ille, quem tenes in collo? Adduc eum huc. Cui⁴³⁵ respondit: Amicus noster est, et iuravi ei per virtutes tuas magnas, quia eum non laederem, sed animam Lantgravii domini sui⁴³⁶ ostenderem, sanumque reducerem, ut omnibus tuam immensam⁴³⁷ praedicet virtutem. Ille vero statim⁴³⁸ operculum igneum, cui insedit, amovit, et tuba aenea puteo immissa, tam valide buccinavit, ut videretur clerico totus tinnire⁴³⁹ mundus. Post horam, ut ei videbatur, nimis longam, puteo eructuante⁴⁴⁰ flammas sulphureas, Lantgravius inter scintillas ascendentes simul ascendens⁴⁴¹, videndum se clerico collo tenus praebuit. Ad quem ait: Ecce⁴⁴² praesto sum miser ille Lantgravius, quondam dominos tuus, et utinam nunquam natus. Cui clericus: Missus sum a filio vestro, ut ei renunciare possim de statu vestro; et si in aliquo potestis iuvari, mihi dicere debetis. Respondit ille: Statum meum bene vides. Hoc tamen scias, quia si filii mei restituere vellent tales possessiones talium ecclesiarum, propriis nominibus eas exprimens, quas mihi iniuste usurpavi, et sub titulo hereditario ipsis reliqui, magnum animae meae⁴⁴³ conferrent remedium. Cui cum clericus⁴⁴⁴ diceret: Domine, non credent mihi; respondit: Ego dicam tibi signum, quod nemo novit praeter me et filios meos. Accepto signo, et Lantgravio, eo vidente, mox⁴⁴⁵ puteo immerso, per daemonem reductus est. Qui licet vitam non perdiderit, ita tamen pallidus et languidus rediit, ut vix agnosceretur. Verba patris filiis retulit, signa ostendit, sed modicum illi profuit. Non⁴⁴⁶ in hoc consentire voluerunt, ut possessiones restituerent. Respondit tamen Lodewieus Lantgravius clerico: Signa cognosco, patrem meum te vidisse non dubito, propositum⁴⁴⁷ tibi praemium dare non renuo. Ad quem ille: Domine, curtis vestra vobis maneat⁴⁴⁸; ego cogitabo quid animae meae expediat. Relictisque omnibus, factus est monachus in ordine Cisterciensi, contemnens⁴⁴⁹ omnem laborem⁴⁵⁰ sustinere temporalem, dummodo poenam evaderet aeternam. Ecce habes tria exempla, quod quidam convertantur timore vel visione poenae gehennalis. Possem tibi de his adhuc plura dicere, sed in aliis distinctionibus propono tibi illa⁴⁵¹ disserere.
NOVICIUS: Si talia homines videre possent, puto quia tam⁴⁵² libere non peccarent.
MONACHUS: Ita est ut dicis. Audi adhuc⁴⁵³ quod superest exemplum, videlicet quod quosdam converti cogat non morsus conscientiae, sed amor conservandae innocentiae, et desiderium coelestis patriae.