Thesaurus Exemplorum
Medii Aevi

Frater Wilhelmus aliquando camerarius noster, ante conversionem canonicus, fuerat apud Traiectum inferius¹⁴¹³. Hic tempore adolescentiae suae cruce signatus, gratia Dominici sepulchri transfretavit. Antequam navis, in qua erat, portum Achonis¹⁴¹⁴ attigisset, ignem facularum ante ortum aurorae circa civitatem in diversis locis tam ipse quam ceteri viderunt. Qui cum interrogassent nautas causam ignis, responderunt: Tempus est aestivum, et cives propter calorem tentoria sua ob refrigerium circa civitatem metati sunt. Hoc ita esse putantes, in portum Achonis devenerunt, et tunc primum quia Sarraceni obtinuissent civitatem cognoverunt. Eodem tempore, peccatis nostris exigentibus, data fuerat terra sancta in manus Salatini¹⁴¹⁵ Regis Syriae, regnante Frederico Romanorum Imperatore. Noradinus autem filius Salatini, vir naturaliter pius et beneficus, tunc erat in civitate. Hic cum navim¹⁴¹⁶ Christianam in portu vidisset, et eum causa adventus eius, eo quod esset sola¹⁴¹⁷, non lateret, misertus Christianorum, quandam nobilem paganum, in lingua Gallica satis expeditum, ad navem¹⁴¹⁸ cum galea misit, per quem ne timerent mandavit. Usque ad illam horam fuerant in suspenso positi, ignorantes utrum essent occidendi vel capiendi. Interim nobilis quidam Christianus de Alemannia oriundus, in extremis laborans, omnia sua arma valde decentia, cum tribus dextrariis per eundem paganum Noradino misit, pro vita fratrum illi supplicans. Ego, inquit, tribus annis voveram Christo in his armis service, sed ut video, non est eius voluntas. Destinati sunt et nuncii Christiani, ex quibus unus erat frater Wilhelmus propter scientiam linguae Gallicae, qui munera Principi praesentarent. Noradinus vero, ut vidit xenia¹⁴¹⁹ transmissa, cum multa devotione suscepit, et singula, id est, loricam, clipeum, galeam, gladium, nec non et dextrarios deosculans, quia per semetipsum visitare vellet infirmum, remandavit. Interim milite mortuo, et caute lapide appenso¹⁴²⁰, eiecto ac demerso, alioque milite aegroto, aeque nobili viro, in loco¹⁴²¹ infirmitatis eius reposito, Rex mane cum multis diversi coloris galeis egressus advenit, navem¹⁴²² intravit, et de transmissis gratias referens, ante infirmum sedit, atque cum medico, quem secum adduxerat¹⁴²³, de convalescentia illius disputavit. Obtulit ei et quaedam nobilissimi generis poma, quae crevisse dicebat in porto patris sui apud Damascum. Deinde ait infirmo: Propter te omnibus Christianis benefaciam. A quo cum peterent conductum ad civitatem sanctam Jerusalem, quam adhuc tenebant Christiani, respondit: Non esset vobis tutum, neque mihi honestum, si latrunculi, qui modo per omnes vias illius vagantur, vos laederent, et conductum meum violarent. Egressus vero de navi, tam aegroto quam ceteris valedixit, dans eis licentiam repatriandi, contra impetus Sarracenorum signo teli regalis illos muniens. Tunc supradictus nobilis paganus reducens secum in civitatem fratrem Wilhelmum, interrogavit eum dicens: Dic mihi, o iuvenis, quomodo servant Christiani legem Christianam in terra tua? Ille dicere nolens quod verum fuit, respondit. Satis bene. Ad quod Admiraldus¹⁴²⁴: Ego dicam legem Christianorum¹⁴²⁵ terrae huius. Pater meus erat vir nobilis et magnus, et misit me ad Regem Jerosolymitanorum, ut Gallicum discerem apud illum, ipse vero versa vice misit patri meo filium suum¹⁴²⁶ ad discendum idioma Sarracenicum¹⁴²⁷. Unde omnis vita Christianorum bene et optime mihi nota est. Non fuit aliquis civis adeo dives in Jerosolyma, quin pro pecunia sororem, filiam, vel, quod exsecrabilius erat, luxuriae peregrinorum uxorem propriam exponeret¹⁴²⁸, sicque illos mercedibus laborum suorum evacuaret¹⁴²⁹. Ita omnes gulae et carnis illecebris dediti erant, ut nihil omnino a pecoribus differrent. Superbia vero sic in eis regnavit, ut excogitare¹⁴³⁰ non sufficerent, quali modo vestimenta sua inciderent, stringerent¹⁴³¹ atque cultellarent. Idem dico de calciamentis. Et adiecit: Considera vestimenta mea, calciamenta mea, quam sint rotunda, quam ampla, quam simpliciter et humiliter formata. Sicut nobis retulit idem Wilhelmus, manicas habebat laxas et amplas, sicut monachus. Nulla erat in vestibus plicarum multiplicitas; curiositas nulla, licet ipsa vestium materia foret satis pretiosa. Ecce, inquit, ista sunt vitia propter quae eiecit Deus Christianos superbos et luxuriosos de terra ista; non enim diutius potuit tantas illorum iniquitates sustinere. Putas quia nostris viribus obtinuerimus illam? Nequaquam. Novissime etiam hoc adiecit: Neminem ex Regibus vestris timemus, neque ipsum Imperatorem vestrum Fredericum; sed, sicut legimus in libris nostris, Christianus¹⁴³² Imperator quidam cito¹⁴³³ surget, Otto nomine, qui terram hanc cum civitate Jerusalem cultui Christiano restituet. Nos ista¹⁴³⁴ audientes, sperabamus quia prophetia illa implenda esset in Ottone Imperatore Saxone, qui ante hos duos annos¹⁴³⁵ defunctus est. Eodem tempore Salatinus humanitatem exhibuit Christianis satis magnam. Cum esset exercitus Christianorum partim ab eius exercitu occisus, partim raptus atque dissipatus, reliquias civitatum, quae se ultro reddiderunt, in civitatibus eisdem¹⁴³⁶ esse permisit, sub bona tamen custodia. Diebus aliquot elapsis, cum requisisset a suis, quomodo se haberent Christiani, responderunt illi: Domine, non aliter vivunt quam pecora, ludis tantum, gulae et¹⁴³⁷ illecebris servientes. Tunc iratus iussit eos de civitatibus expelli.
NOVICIUS: Proch dolor. Quod abhorret Judaeus et quod exsecratur paganus, hoc quasi pro lege habet Christianus.
MONACHUS : Haec de tentatione superbiae dicta sint; nunc ad iram accedamus.