Thesaurus Exemplorum
Medii Aevi

Sanctae recordationis dominus Henricus Albanensis Episcopus et Cardinalis, anno Domini millesimo centesimo octogesimo octavo missus a Clemente Papa temporibus Frederici Imperatoris praedicare crucem in Alemannia contra Sarracenos, quosdam sibi monachos terrae nostrae ordinis Cisterciensis socios itineris assumsit¹⁸⁰⁵. Die quadam cum simul equitarent, et ipse diceret in generali : Quis vestrum dicet nobis aliquid boni? respondit unus: Ille, demonstrato quodam monacho¹⁸⁰⁶ laico, cuius nomen excidit. Et praeceptum est ei statim a Cardinale, ut verbum proponeret exhortationis. Ille primum se excusans, dicens laicum non debere literatis aliquid¹⁸⁰⁷ loqui, tandem sic exorsus est: Quando mortui fuerimus et deducti ad paradisum, occurret nobis sanctus pater noster Benedictus. Visis nobis monachis cucullatis, cum gladio introducet; viso vero.Henrico Episcopo et Cardinale, mirabitur infulatum eum¹⁸⁰⁸, et dicet: Quis enim es tu? Et ille: Pater, ego sum monachus Cisterciensis. Respondebit sanctus: Nequaquam; monachus corniculatus non est. Tunc Henrico satis pro se allegante, tandem huiusmodi data sententia, dicet ostiariis sanctus Benedictus: Ponite eum supinum, et stomachum eius scindentes aperite. Si inveneritis ibi olera incondita, fabam, pisam, lentem, pultes cibosque regulares, cum monachis intromittatur; sin autem, scilicet pisces grossos et cibos saeculares atque delicatos, foris maneat. Deinde conversus ad Cardinalem, subiecit: Quid illa hora dicturus es, pauper Henrice? Ad quod verbum Cardinalis subridens, sermonem commendavit. Ego eundem venerabilem Episcopum et mnonachum in ecclesia sancti Petri Coloniae adhuc puer audivi crucem praedicantem, et plurimos ibidem vidi signantem, eratque vir iustus et sanctus, manus suas ab omni munere excutiens¹⁸⁰⁹, et tam verbo quam exemplo multes aediflcans.
NOVICIUS: Recordor superius te dixisse, iniquitatem Sodomae fuisse¹⁸¹⁰ saturitatem panis et abundantiam.
MONACHUS: Verba sunt Ezechielis Prophetae¹⁸¹¹. Ut ait Moyses, antequam subverteret Dominus Sodomam, omnis eius regio irrigabatur sicut paradisus Dei, et sicut Aegyptus¹⁸¹² eratque nimiae fertilitatis. Unde quia Sodomitae comessationibus vacabant, per libidinem exfluebant¹⁸¹³. Gula luxuriam plurimum accendit.
NOVICIUS: Quid ergo? Estne periculosum, si monachus pane saturaretur¹⁸¹⁴?
MONACHUS: Quod superius dixi de lenticula, hoc modo dico de pane. In pane Sodomorum, eo quod cibus sit¹⁸¹⁵ principalis, intelligitur copia omnium cibatiorum¹⁸¹⁶, quo illi abundabant. Punis vero noster, quia grossus est et niger, magis est necessitatis, quam superfluitatis, et puto magis monachum peccare, si illum abhorreat vel delicatum requirat, quam si eo satietur. Maxima quandoque in pane solet esse tentatio.