Thesaurus Exemplorum
Medii Aevi

Friderico rege ab Honorio in imperatorem coronato, cum intrasset regnum Sicilie, audita archiepiscopi sibi in Alemannia^a169 bene noti probitate, per litteras imperiales regni negocia citra Alpes illi commisit, Henrici filii sui eum constituens tutorem et tocius regni Romani per Alemanniam^a170 prouisorem^a171 . Qui regni negocia non absque timore suscipiens, reipublice tam utilem et tam fidelem se exhibere studuit, ut de contingentibus uel modicum uel nichil negligeret, et inuidus, ubi detractionis dentem figeret, in eius uerbis uel actibus non inueniret. Congregatis^a172 principibus, Henricum puerum Aquisgrani in regem consecrauit^a173 , quem nutriebat ut filium et honorauit ut dominum. Cum quo et sine quo diuersas regni partes lustrans^a174 , tantam fecit pacem ut Augusti tempora crederes ^a175 . Uidentes huiusmodi uirtutes^a176 predones et dissensionis amatores, glorie pontificis, sicut de Ionatha^a177 legitur, inuidentes tabescebant; boni uero et maxime negociatores ipsum laudantes et benedicentes Deum pro concessa potestate glorificabant.^s178 Die quadam^a179 aliquis mercatorum quendam archiepiscoporum imperii^a180 , ipso audiente, pro conductu per quedam loca dyocesis eius interpellabat. Quem cum ille dare renueret, nobilium siue militum illic habitancium maliciam pretendens, gloriosus archiepiscopus^a181 Engelbertus, non episcopo insultando, sed petenti^a182 compaciendo, ait: “Dic mihi, bone uir, audesne te committere conductui meo^a183 ?” Respondente illo constanter: “Eciam, domine”, subiunxit Machabeus noster: “Sume istam cirotecam^a184 meam “et, si necesse habueris, pro signo ostendas. Et si aliquid tibi^a185 ui sublatum fuerit, ego tibi omne dampnum restituam.” Et fecit sic, gratia signi, immo timore episcopi sua securus deducens.^s186 Sicut scriptum est de Iuda, similis factus est leoni in operibus suis et protegebat castra Israel, id est bona ecclesie sibi commisse, gladio suo. Natura leonis esse dicitur est ut prostratis -[f° 649]- parcat et erectos inuadat.^s187 Nouerat leo noster, Machabeus^a188 noster, tum ex nobilitate nature, tum ex zelo iusticie,^s189 parcere subiectis et debellare superbos. Erat enim defensator^a190 afflictorum et malleus tyrannorum, magnanimus et humilis, gloriosus et affabilis, rigidus et lenis, multa pro tempore dissimulans et, cum minus speraretur, ad uindictam se accingens. Acceperat enim^a191 cum^a192 episcopatu gladium spiritualem et cum ducatu gladium materialem. Utroque gladio rebelles cohercuit, quosdam excommunicando, quosdam per miliciam debellando. Sic Machabeus prius proprio in deiectione^a193 inimicorum, deinde Apollonii^a194 gladio legitur pugnasse.^s195 Et quid laudi eius ^a196 immorer, cum gloria, diuiciis et potencia, sicut de Salomone legitur, omnes supergressus sit pontifices qui ante eum fuerunt^a197 in Colonia, excepto Brunone primo, cuius gracia ducatus episcopatui per Ottonem primum imperatorem, cuius frater erat, additus est; in rebus exterioribus et fama sub nullo pontifice usque ad^a198 diem hanc tantum ecclesia Coloniensis profecit quantum sub Engelberto^a199 .^s200 Predia plurima simul et feoda^a201 ecclesie diu subtracta et a multis eius antecessoribus siue per torporem siue per inualitudinem^a202 neglecta ipse per iudicium et sentenciam recuperauit. Puto tamen quod iudicio uel sentencia modicum profecisset, si animi uirtus et milicie robur illi defuisset. Preter redditus episcopales post mortem fratris^a203 tenebat terram patris, de qua habebat ministeriales multos et redditus magnos. Ob quam causam ducis Walerammi, cuius filius Henricus filiam Adolfi comitis^a204 duxerat uxorem, contra se non modicam excitauerat inuidiam. Sopita tamen omnia fuerant, tali pacto interueniente^a205 ut dominus episcopus^a206 , quoad uiueret, teneret terram^a207 , ille uero certam^a208 ab eo singulis annis in pecuniis reciperet pensionem. Preterea^a209 feodis^a210 multis ac prediis diuersis ecclesiam Coloniensem ditauit et sublimauit, terminos eius ciuitatibus, castris et possessionibus ampliauit; quedam ex his de nouo edificauit, quedam renouauit, nonnulla pecuniis^a211 comparauit. In quibusdam ciuitatibus et curtibus^a212 suis turrita^a213 satisque ^a214 pulchra construxit palatia. Henricus dux Lotharingie^{a215 a216} et princeps imperii, probitate presulis attractus et illectus, et quia prudens esset in consilio et ualidus in auxilio, quedam sua predia, que hic nominare necesse non est, de manibus presulis Engelberti iure feodali^a217 suscepit ^a218 , tanto pontifici eiusque ecclesie uolens arcius astringi et bonis propriis ab eo gaudens inbeneficari^a219.